Δεν εκφέρουμε γνώμη για τη μουσική, αλλά για το επικίνδυνο λίπος που κυκλοφορεί σε εκατοντάδες επεξεργασμένα τρόφιμα.
Ανοίγεις το πακέτο, κοιτάς με λαιμαργία την κρέμα του μπισκότου και πας να το βάλεις στο στόμα σου. Σκέψου το καλά, γιατί μόλις αντίκρισες ένα πολύ βλαβερό είδος λίπους. Είναι γνωστά ως τρανς λιπαρά οξέα και κάτι έχεις ακούσει ή διαβάσει γι’ αυτά, αλλά δεν τα θεωρείς και ιδιαίτερα επικίνδυνα. Αυτό συμβαίνει γιατί οι εταιρείες τροφίμων δεν είναι υποχρεωμένες να τα αναγράφουν στις ετικέτες τους. Τα λιπαρά τρανς είναι απλώς φυτικά έλαια που τους έχει προστεθεί υδρογόνο και είναι γνωστά και ως υδρογονωμένα έλαια. Χρησιμοποιούνται σε χιλιάδες επεξεργασμένα τρόφιμα, όπως μπισκότα, κέικ, τηγανητές πατάτες. Τα φυτικά έλαια είναι αρκετά αθώα, ωστόσο η υδρογόνωση τα μετατρέπει σε κακά και ολέθρια λίπη. Είναι το λίπος που δυσκολεύεσαι να χωνέψεις, ανεβάζει τα επίπεδα χοληστερόλης στο αίμα και αυξάνει επικίνδυνα τις πιθανότητες εμφάνισης καρδιαγγειακής νόσου. Αν νόμιζες ότι το βούτυρο κάνει κακό, τα τρανς λιπαρά είναι ακόμα χειρότερα. Μπορούν να εξασθενήσουν το ανοσοποιητικό σύστημα και να προκαλέσουν διαβήτη. Είναι σχεδόν καλύτερο να τρως βούτυρο και μπέικον.
Ερευνητές του Χάρβαρντ υπολογίζουν ότι τα τρανς λιπαρά οξέα συμβάλλουν σε 30.000 (και άνω) πρόωρους θανάτους το χρόνο – κι αυτό μόνο στις Η.Π.Α. Γιατί λοιπόν οι αρχές δεν έχουν αλλάξει τη νομοθεσία και δεν έχουν πιέσει τις εταιρείες τροφίμων να αποκαλύψουν τις ποσότητες τρανς λίπους που περιέχονται στα προϊόντα τους; Μια σκέψη είναι ο φόβος. Οι εταιρείες τροφίμων ανησυχούν ότι αν το κοινό μάθει πραγματικά πόσο επικίνδυνο λίπος υπάρχει σε κάποια προϊόντα, θα σταματήσουμε να τα αγοράζουμε (κι αυτό μπορεί να στοιχίσει).
Τρανς λιπαρά, μάθημα 1ο
Η ιστορία των τρανς λιπαρών οξέων ξεκίνησε τη δεκαετία του ’50, όταν επιστήμονες διαπίστωσαν ότι υπήρχε σχέση μεταξύ κορεσμένου λίπους, χοληστερόλης και καρδιακών παθήσεων. Μετά από αυτή την ανακάλυψη, οι εταιρείες τροφίμων προσπάθησαν να βρουν τρόπο να κόψουν τα κορεσμένα λιπαρά από τα προϊόντα τους. Η άμεση λύση: η παλιά διαδικασία, γνωστή ως μερική υδρογόνωση. Φυτικά έλαια συνδυάζονται με υδρογόνο και θερμαίνονται σε πολύ υψηλές θερμοκρασίες. Τα μόρια του λαδιού θερμαίνονται, δεσμεύονται με το υδρογόνο, δημιουργώντας νέα τεχνητή ουσία ονομαζόμενη τρανς λίπος. Η μεταμόρφωση; Από υγρό σε στερεό.
Ξαφνικά, τα υδρογονωμένα έλαια είχαν τεράστια επιτυχία. Αρεσε στα εστιατόρια, γιατί μπορούσαν να γεμίσουν τις φριτέζες τους με αυτό το λίπος και να το χρησιμοποιούν όλη την ημέρα χωρίς να καπνίζει. Το υδρογονωμένο λίπος είναι επίσης πιο φτηνό από το βούτυρο κι έχει μεγαλύτερη χρονική διάρκεια. Ετσι, τα φαστφουντάδικα μπορούσαν να το χρησιμοποιούν επανειλημμένως για να τηγανίζουν η να αγοράζουν τεράστιες ποσότητες και να το αποθηκεύουν στις αποθήκες τους χωρίς να ανησυχούν ότι θα χαλάσει.
Αν τα υδρογονωμένα λίπη ήταν μια ευκολία για τους εστιάτορες, για τις εταιρείες τροφίμων ήταν δώρο Θεού. Τα τρανς λιπαρά έκαναν πιο τραγανά τα πατατάκια και τα κρακεράκια κι έδωσαν στους παραγωγούς την ευκαιρία να προσθέσουν την υπέροχη γεύση λίπους σε μέρη που δεν μπορούσαν πριν. Για παράδειγμα, ενώ τα κανονικά φυτικά έλαια θα διέρρεαν από μαζικής παραγωγής μπισκότα, αφήνοντας ένα λιπαρό υπόλειμμα, με τα τρανς θα ήταν διαφορετικά. Εφόσον τα μόρια στα τρανς λιπαρά μετατρέπονται σε στερεά σε θερμοκρασία δωματίου, οι παραγωγοί μπορούσαν τώρα να προσθέσουν λίπος στα προϊόντα τους, κάνοντας μια ένεση λίπους και γεύσης που δεν μπορεί να διαφύγει από πουθενά. Συνδυάζοντας και το γεγονός ότι είχαν μεγαλύτερη διάρκεια ζωής, είναι φανερό γιατί η αγορά σνακ και junk food είχε τόση μεγάλη ανάπτυξη. Ομως, όλο αυτό το λίπος έχει και την τιμή του.
Ανατομία ενός δολοφόνου
Εφόσον τα τρανς λιπαρά οξέα δεν εμφανίζονται με μεγάλη συχνότητα στη φύση, ο οργανισμός δυσκολεύεται να τα επεξεργαστεί σε σχέση με άλλα λίπη. Ετσι, ενώ έχεις ξεχάσει το ντόνατ που έφαγες το πρωί, τα τρανς λιπαρά παραμένουν στον οργανισμό σου. Ο πρώτος στόχος τους; Η καρδιά σου. Ο Μπρους Χόλαμπ, Ph.D., καθηγητής του Πανεπιστημίου του Γκουέλφ στον Καναδά, επισημαίνει: «Εκτός του ότι τα τρανς λιπαρά οξέα αυξάνουν τα επίπεδα κακής χοληστερόλης (LDL) και τριγλυκεριδίων στο αίμα, χαμηλώνουν τα επίπεδα της καλής χοληστερόλης (HDL). Επιπλέον, τα τρανς αυξάνουν μία ουσία, γνωστή ως λιποπρωτεΐνη Α. Οσο πιο πολλή λιποπρωτεΐνη Α έχεις στον οργανισμό σου τόσο μεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος να εμφανίσεις καρδιακή πάθηση».
Ερευνα του Χάρβαρντ, που έγινε σε 80.000 άτομα, έδειξε ότι η λήψη -μόνο- 3% των ημερησίων θερμίδων από τρανς λιπαρά αυξάνει την πιθανότητα καρδιακού επεισοδίου κατά 50%. Για να καταλάβεις, 3% των θερμίδων μιας ημέρας είναι περίπου 7 γραμμάρια τρανς λιπαρά οξέα.
Και το κακό δεν σταματά εκεί. Δίαιτα υψηλή σε τρανς λιπαρά οξέα είναι σημαντικός παράγοντας κινδύνου για διαβήτη και ο ρόλος του είναι αρκετά μεγάλος: ερευνητές του Χάρβαρντ, που μελέτησαν όλα τα προηγούμενα δημοσιευμένα στοιχεία των τρανς λιπαρών οξέων, διαπίστωσαν ότι τα άτομα που είχαν τη μεγαλύτερη ημερήσια κατανάλωση τρανς λιπαρών, ήταν και αυτά με τη μεγαλύτερη πιθανότητα εμφάνισης διαβήτη.
Συνδυάζοντας αυτά τα στοιχεία με αναφορές που δείχνουν ότι τα τρανς λιπαρά οξέα μπορούν και να προωθήσουν την απώλεια μυϊκής μάζας ή και να αυξήσουν τις πιθανότητες εμφάνισης καρκίνου, δεν είναι τυχαίο που η επιστημονική κοινότητα συνιστά δραστική μείωση κατανάλωσης προϊόντων που περιέχουν υδρογονωμένα ή μερικώς υδρογονωμένα λιπαρά οξέα. Το συμπέρασμα; Δεν υπάρχει ασφαλές όριο κατανάλωσης των τρανς.
Η νομοθεσία των τρανς λιπαρών
Πρώτη ήταν η Δανία, η οποία -έχοντας στόχο τη μείωση καρδιακών παθήσεων και την προστασία του κοινού- εισήγαγε νόμο που είναι σε ισχύ από τον Ιούνιο του 2003. Ο νόμος αυτός περιορίζει τα επίπεδα τρανς λιπαρών οξέων σε 2 γραμμάρια ανά 100 γραμμάρια λίπους ή ελαίου που υπάρχει στο προϊόν. Αυτός ο νόμος δεν ισχύει για τα τρανς που υπάρχουν στη φύση και στο συζευγμένο λινολεϊκό οξύ. Στις Η.Π.Α., ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) δημοσίευσε τελική απόφαση, η οποία υποχρεώνει τις εταιρείες τροφίμων να αναγράφουν στις ετικέτες των προϊόντων (τροφές και διατροφικά συμπληρώματα) την ποσότητα τρανς λιπαρών οξέων. Η απόφαση αυτή θα ισχύει από τον Ιανουάριο του 2006. Στην υπόλοιπη Ευρωπαϊκή Ενωση δεν υπάρχει νόμος που να βάζει όριο στην ποσότητα τρανς λιπαρών οξέων ούτε να αναγράφεται η ποσότητα τρανς λιπαρών οξέων στις ετικέτες των τροφίμων. Ωστόσο, η νομοθεσία επιβάλλει στις εταιρείες να αναγράφουν αν ένα προϊόν περιέχει υδρογονωμένα ή μερικώς υδρογονωμένα λίπη στα συστατικά του. Κατά αυτό τον τρόπο, αποφεύγοντας τα προϊόντα που περιέχουν αυτά τα συστατικά, αποφεύγεις και τα τρανς.
Τα καλά τρανς λιπαρά οξέα
Με τόσες αποδείξεις κατά των τρανς λιπαρών οξέων, υπάρχουν στοιχεία που δείχνουν ότι -τουλάχιστον- ένας μακρινός συγγενής της οικογένειας τρανς λιπαρών οξέων μπορεί να σου κάνει καλό. Αυτή η ουσία είναι το συζευγμένο λινολεϊκό οξύ (CLA) που υπάρχει στη φύση, κυρίως στο βοδινό κρέας και τα γαλακτοκομικά προϊόντα (όπως το τυρί, το γιαούρτι και το γάλα).
Θεώρησέ το κάτι σαν το άσπρο πρόβατο ανάμεσα στην οικογένεια τρανς των μαύρων προβάτων. Το συζευγμένο λινολεϊκό οξύ δεν έχει καμία σχέση με τα μερικώς υδρογονωμένα λίπη, αλλά η δομή των μορίων του CLA έχει αρκετά κοινά στοιχεία με αυτή των τρανς λιπαρών οξέων, ώστε οι επιστήμονες να τα κατατάσσουν στην ίδια κατηγορία.
Αν και η έρευνα σε αυτό το θέμα είναι σε αρχικό στάδιο, πολλές υποσχόμενες μελέτες δείχνουν ότι το CLA μπορεί να βοηθήσει στην απώλεια βάρους και να προστατέψει από καρκίνο, διαβήτη και καρδιαγγειακή νόσο – οι ίδιες ασθένειες προκαλούν τα κακά υδρογονωμένα λίπη.
Σύμφωνα με τη Μάρθα Μπελούρι, Ph.D., R.D., καθηγήτρια διατροφής στο Πανεπιστήμιο του Οχάιο, αν δεν προσέξουμε είναι πολύ πιθανό το CLA να ταξινομηθεί μαζί με όλα τα άλλα τρανς στις ετικέτες τροφίμων. Αν συμβεί αυτό, ο καταναλωτής θα προσπαθήσει να κόψει όλα τα τρανς λιπαρά από τη διατροφή του και θα καταλήξει να αποφεύγει κάποιες σημαντικές κι ευεργετικές τροφές.
Τι μπορείς να κάνεις…
Εως ότου υπάρξει νόμος, ο οποίος θα υποχρεώνει τις εταιρείες να αναγράφουν στις ετικέτες τους τα τρανς λιπαρά, μπορείς να ακολουθήσεις μερικές οδηγίες για να αποφύγεις αυτά τα λίπη από τις τροφές που τρως.
…Στο Σούπερ Μάρκετ
* Κοίτα καλά τα συστατικά ενός προϊόντος. Παρατήρησε αν υπάρχουν οι όροι υδρογονωμένα ή μερικώς υδρογονωμένα. Οσο πιο ψηλά βρίσκονται στη λίστα των συστατικών τόσο μεγαλύτερη είναι και η ποσότητα των τρανς.
* Αποκωδικοποίησε την ετικέτα. Για παράδειγμα, αν ένα προϊόν περιέχει συνολικά 7 γραμμάρια λιπαρά, από τα οποία 1,5 γραμμάριο είναι κορεσμένα, 0,5 γραμμάριο είναι πολυακόρεστα και 3 γραμμάρια είναι μονοακόρεστα. Πρόσθεσε όλα αυτά τα λιπαρά κι έχεις 5 γραμμάρια. Αφαιρώντας τα 5 από τα 7 σου μένουν 2 γραμμάρια, που είναι και η ποσότητα των τρανς λιπαρών οξέων σε αυτό το προϊόν.
* Προτίμησε μαργαρίνες ή spread που δεν περιέχουν υδρογονωμένα λίπη. Οι περισσότερες ελληνικές εταιρείες προσφέρουν μαργαρίνες που δεν περιέχουν υδρογονωμένα λίπη.
* Προσοχή σε παραπλανητικές ετικέτες. Προϊόντα που αναγράφουν χωρίς χοληστερίνη, χαμηλό σε χοληστερίνη, χωρίς κορεσμένα λιπαρά, κατάλληλο για χορτοφάγους, δεν σημαίνει ότι δεν περιέχουν τρανς λιπαρά. Αν όμως αναγράφουν χωρίς λιπαρά, τότε είναι και χωρίς τρανς λιπαρά.
* Προτίμησε βιολογικά προϊόντα. Εχουν υποστεί λιγότερη επεξεργασία και το πιο πιθανό είναι να περιέχουν λιγότερα τρανς λιπαρά.
* Σημείωση: Αυτό δεν ισχύει για όλες τις εταιρείες που παράγουν αυτά τα τρόφιμα. Αρκεί να κοιτάξεις την ετικέτα και να διαλέξεις αυτά τα προϊόντα που δεν περιέχουν υδρογονωμένα ή μερικώς υδρογονωμένα λίπη.
…Στο Σπίτι
* Προτίμησε ένα πρωτεϊνούχο πρωινό (όπως αυγά αντί για μπισκότα).
* Αν τρως κορν φλέικς, προτίμησε αυτά που δεν έχουν λιπαρά.
* Φτιάξε ένα ρολό σάντουιτς με τορτίγια αντί για άσπρο ψωμί.
…Εξω για Φαγητό
* Ρώτα τι λάδι χρησιμοποιούν στο μαγείρεμα. Πρέπει να είναι λάδι και όχι κάποιο άλλο στέρεο λίπος.
* Παράγγειλε φαγητά που είναι ψητά, βραστά ή στη σχάρα – όχι τηγανητά.
* Απόφυγε τη μαγιονέζα στα σάντουιτς, προτίμησε μουστάρδα ή κέτσαπ.
* Αν παραγγείλεις πατάτες, χρησιμοποίησε μία χαρτοπετσέτα ώστε να απορροφήσει όσο λάδι γίνεται.
* Απόφυγε ψωμιά. Πολλές φορές περιέχουν τρανς λιπαρά. Προτίμησε μία βραστή ή ψητή πατάτα η μία σαλάτα.
* Για επιδόρπιο, προτίμησε γιαούρτι ή παγωτό αντί για κέικ, μπισκότα ή πίτες.
ΣΧΟΛΙΑ ΑΝΑΓΝΩΣΤΩΝ
snakenicos , 24-3-2006 22:04:
απο τα καλύτερα άρθρα που έχουν εμφανιστεί…
snakenicos , 24-3-2006 22:03:
απο τα καλύτερα άρθρα που έχουν εμφανιστεί…
